Trong đời sống cũng như hoạt động sản xuất kinh doanh hàng ngày, pháp luật có quy định những hoạt động cần phải đóng bảo hiểm bắt buộc. Vậy bảo hiểm bắt buộc là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho các độc giả thông tin hữu ích về vấn đề này.
Bảo hiểm bắt buộc là gì?
Bảo hiểm bắt buộc là loại bảo hiểm mà pháp luật quy định một số đối tượng cụ thể buộc phải tham gia. Loại bảo hiểm này có đặc điểm là mang tính bắt buộc, có những quy định cụ thể về đối tượng phải đóng, mức đóng và mức hưởng mà người tham gia bảo hiểm không có quyền lựa chọn hay đàm phán về nội dung của nó.
Bảo hiểm bắt buộc bao gồm những loại nào?
Hiện nay, Nhà nước quy định một số loại bảo hiểm bắt buộc như sau:
(1) Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Bảo hiểm xã hội bắt buộc được điều chỉnh bởi Luật bảo hiểm xã hội có đối tượng đóng bắt buộc là người lao động là công dân Việt Nam hoặc công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo quy định.
Với bảo hiểm xã hội bắt buộc thì các chế độ được hưởng bao gồm chế độ ốm đau, chế độ thai sản, chế độ tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp, chế độ hưu trí và tử tuất. Bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ do người lao động và người sử dụng lao động cùng đóng theo một tỷ lệ nhất định.
(2) Bảo hiểm y tế bắt buộc
Bảo hiểm y tế bắt buộc được quy định tại Luật bảo hiểm y tế và Luật bảo hiểm xã hội. Bảo hiểm y tế bắt buộc có vai trò hỗ trợ phí khám chữa bệnh, tiền thuốc cho người bệnh, giúp giảm gánh nặng về chi phí y tế cho người bệnh.
(3) Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới
Loại bảo hiểm này được quy định tại Nghị định 67/2023/NĐ-CP, áp dụng cho chủ xe cơ giới hoạt động tham gia giao thông trên lãnh thổ Việt Nam. Bảo hiểm này có đối tượng bảo hiểm là TNDS của chủ xe đối với người thứ 3 hoặc hành khách trên xe theo quy định. Bảo hiểm này sẽ thực hiện bảo hiểm đối với thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và tài sản.
(4) Bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc
Bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc được áp dụng các chủ thể (bao gồm tổ chức hoặc cá nhân) có cơ sở có nguy cơ về cháy, nổ.
Theo điều 23 Nghị định 67/2023/NĐ-CP, đối tượng của bảo hiểm này là tất cả tài sản của cơ sở có nguy cơ nguy hiểm cháy, nổ bao gồm: nhà, các công trình, các tài sản gắn liền với nhà công trình, máy móc, thiết bị, hàng hóa và vật tư.
(5) Bảo hiểm bắt buộc trong hoạt động đầu tư xây dựng
Bảo hiểm bắt buộc trong hoạt động đầu tư xây dựng là loại bảo hiểm áp dụng cho các chủ đầu tư hoặc nhà thầu có hoạt động đầu tư xây dựng. Bảo hiểm này có đối tượng bảo hiểm là các công trình trong thời gian xây dựng theo quy định tại Điều 32 Nghị định 67/2023/NĐ-CP khi xảy ra những rủi ro trong xây dựng. Số tiền bảo hiểm sẽ được tính dựa trên giá trị của công trình xây dựng khi hoàn thành.
(6) Các loại bảo hiểm bắt buộc quy định tại các luật chuyên ngành khác
Ngoài ra một số ngành nghề khác cũng quy định loại bảo hiểm bắt buộc cho ngành nghề đó.
Ví dụ theo Luật Công chứng viên 2014 và Nghị định Nghị định 29/2015/NĐ-CP có quy định, các tổ chức công chứng sẽ phải chịu trách nhiệm mua bảo hiểm nghề nghiệp của công chứng viên cho các công chứng viên hoạt động tại tổ chức.
Bảo hiểm bắt buộc là sản phẩm bảo hiểm nhằm mục đích gì?
Điều 8 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 có định nghĩa bảo hiểm bắt buộc là sản phẩm bảo hiểm nhằm mục đích bảo vệ cộng đồng, môi trường và an toàn xã hội.
Như vậy, Bảo hiểm bắt buộc là loại bảo hiểm áp dụng cho một số trường hợp nhất định nhằm bảo vệ lợi ích công, đảm bảo sự an toàn, ổn định và cân bằng cho an sinh xã hội nó riêng và toàn xã hội nói chung.
Ngoài ra, mục đích của loại bảo hiểm bắt buộc cũng một phần nhằm phân chia lại thu nhập trong xã hội tạo ra sự cân bằng và nhằm chia sẻ cho cộng đồng.
Mục đích của Bảo hiểm xã hội bắt buộc thể hiện rõ những mục đích này ở vai trò của từng loại bảo hiểm bắt buộc.
Ví dụ, bảo hiểm xã hội bắt buộc là giúp ổn định cuộc sống của người lao động, phòng trường hợp khi xảy ra sự cố hoặc tình huống mà người lao động bị giảm hoặc mất thu nhập hàng tháng thì sẽ được bù đắp phần nào.
Hoặc khi người lao động hết tuổi lao động thì sẽ được chi trả một khoản gọi là hưu trí, việc này sẽ giúp tránh gánh nặng cho gia đình và hệ thống an sinh xã hội của đất nước.
Hay như bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, vì xe cơ giới thuộc loại nguồn nguy hiểm cao độ dễ xảy ra tai nạn. Vì vậy, bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới sẽ giúp chủ xe san sẻ phần nào phí bồi thường trong trường hợp khi xe xảy ra tai nạn hoặc sự cố.
Bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện khác nhau thế nào?
Bên cạnh các loại bảo hiểm bắt buộc thì cũng có bảo hiểm tự nguyện phục vụ cho nhu cầu của mọi người. Ví dụ, đối với người lao động tự do không có hợp đồng lao động, không thuộc trường hợp phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thì có thể đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Bảo hiểm bắt buộc (BHBB) và bảo hiểm tự nguyện (BHTN) có sự khác nhau ở các điểm sau:
- Về trách nhiệm đóng bảo hiểm: Nếu như bảo hiểm bắt buộc mang tính bắt buộc áp dụng đối với các đối tượng theo quy định thì bảo hiểm tự nguyện dành cho tất cả mọi người tự nguyện tham gia.
- Về mức đóng, mức hưởng chế độ: BHBB sẽ áp dụng theo quy định của pháp luật và thường không được lựa chọn mà phụ thuộc vào người tham gia thuộc trường hợp nào. Còn BHTN thường sẽ được chia thành nhiều gói để lựa chọn phù hợp với điều kiện và tình hình của từng chủ thể.
- Về phương thức đóng: BHTN cũng sẽ có những phương thức đóng linh loạt hợp so với BHBB;
- Về các chế độ: Bảo hiểm bắt buộc có giới hạn về các chế độ nhất định theo quy định của pháp luật. Bảo hiểm tự nguyện thông thường sẽ có nhiều chế độ linh hoạt hơn và người mua bảo hiểm sẽ có thể có nhiều lựa chọn về loại bảo hiểm và chế độ bảo hiểm cho mình.
Trên đây là những giải đáp về vấn đề Bảo hiểm bắt buộc là gì? (Cập nhật 2023). Nếu còn thắc mắc nào liên quan đến vấn đề này hoặc các lĩnh vực pháp luật khác, các bạn có thể liên hệ tổng đài: 1900.6199 để được tư vấn.
Tác giả: Minh Nguyệt 
