Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến hieuluat.vn, Ban tư vấn của hieuluat.vn xin trả lời bạn như sau:    

1. Vai trò của Ban kiểm soát trong công ty cổ phần

Vai trò của Ban kiểm soát trong công ty cổ phần được quy định tại Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2014, cụ thể như sau:

“Điều 165. Quyền và nghĩa vụ của Ban kiểm soát

1. Ban kiểm soát thực hiện giám sát Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc trong việc quản lý và điều hành công ty.

2. Kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp, tính trung thực và mức độ cẩn trọng trong quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh; tính hệ thống, nhất quán và phù hợp của công tác kế toán, thống kê và lập báo cáo tài chính.

3. Thẩm định tính đầy đủ, hợp pháp và trung thực của báo cáo tình hình kinh doanh, báo cáo tài chính hằng năm và 06 tháng của công ty, báo cáo đánh giá công tác quản lý của Hội đồng quản trị và trình báo cáo thẩm định tại cuộc họp thường niên Đại hội đồng cổ đông.

4. Rà soát, kiểm tra và đánh giá hiệu lực và hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm toán nội bộ, quản lý rủi ro và cảnh báo sớm của công ty.

5. Xem xét sổ kế toán, ghi chép kế toán và các tài liệu khác của công ty, các công việc quản lý, điều hành hoạt động của công ty khi xét thấy cần thiết hoặc theo nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông hoặc theo yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều 114 của Luật này.

6. Khi có yêu cầu của cổ đông hoặc nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều 114 của Luật này, Ban kiểm soát thực hiện kiểm tra trong thời hạn 07 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được yêu cầu. Trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày kết thúc kiểm tra, Ban kiểm soát phải báo cáo giải trình về những vấn đề được yêu cầu kiểm tra đến Hội đồng quản trị và cổ đông hoặc nhóm cổ đông có yêu cầu.

Việc kiểm tra của Ban kiểm soát quy định tại khoản này không được cản trở hoạt động bình thường của Hội đồng quản trị, không gây gián đoạn điều hành hoạt động kinh doanh của công ty.

7. Kiến nghị Hội đồng quản trị hoặc Đại hội đồng cổ đông các biện pháp sửa đổi, bổ sung, cải tiến cơ cấu tổ chức quản lý, giám sát và điều hành hoạt động kinh doanh của công ty.

8. Khi phát hiện có thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc vi phạm quy định tại Điều 160 của Luật này thì phải thông báo ngay bằng văn bản với Hội đồng quản trị, yêu cầu người có hành vi vi phạm chấm dứt hành vi vi phạm và có giải pháp khắc phục hậu quả.

9. Có quyền tham dự và tham gia thảo luận tại các cuộc họp Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và các cuộc họp khác của công ty.

10. Có quyền sử dụng tư vấn độc lập, bộ phận kiểm toán nội bộ của công ty để thực hiện các nhiệm vụ được giao.

11. Ban kiểm soát có thể tham khảo ý kiến của Hội đồng quản trị trước khi trình báo cáo, kết luận và kiến nghị lên Đại hội đồng cổ đông.

12. Thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này, Điều lệ công ty và nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông.”

Như vậy, vai trò của Ban kiểm soát là thực hiện giám sát Hội đồng quản trị, Giám đốc và Tổng giám đốc trong việc quản lý và điều hành doanh nghiệp; Ban kiểm soát nằm độc lập và có quyền hạn nhất định với Hội đồng quản trị, không chịu sự điều chỉnh của Hội đồng quản trị.

2. Công ty cố phần có bắt buộc phải thành lập Ban kiểm soát hay không?

Khoản 1 Điều 134 Luật Doanh nghiệp 2014 quy định về Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần như sau:

"Điều 134. Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần

1. Công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây, trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác:

a) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt buộc phải có Ban kiểm soát;

b) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập và có Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị. Các thành viên độc lập thực hiện chức năng giám sát và tổ chức thực hiện kiểm soát đối với việc quản lý điều hành công ty.”

Như vậy, trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác thì việc doanh nghiệp lựa chọn có thành lập ban kiểm soát hay không sẽ phụ thuộc vào sự lựa chọn mô hình tổ chức quản lý và hoạt động, cụ thể như sau:

- Mô hình 1: Mô hình đơn hội đồng, cơ cấu tổ chức doanh nghiệp bao gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.

Trường hợp này trong cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp có Ban kiểm soát, do đó, nếu doanh nghiệp lựa chọn mô hình này thì việc thành lập Ban kiểm soát được xác định như sau:

+ Nếu doanh nghiệp có từ 11 cổ đông trở lên và/ hoặc các cổ đông là tổ chức sở hữu từ 50% tổng số cổ phần của doanh nghiệp trở lên thì trong cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp bắt buộc phải thành lập Ban kiểm soát;

+ Nếu doanh nghiệp có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của doanh nghiệp thì trong cơ cấu tổ chức, doanh nghiệp không bắt buộc phải thành lập Ban kiểm soát; việc thành lập hay không là do nhu cầu của doanh nghiệp.

- Mô hình 2: Mô hình đa hội đồng, cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp bao gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.

Trường hợp này trong cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp không có Ban kiểm soát, do đó, Nếu doanh nghiệp lựa chọn mô hình này thì dù số lượng cổ đông của doanh nghiệp là bao nhiêu đi nữa (dưới hoặc trên 11 cổ đông) và tỷ lệ sở hữu cổ phần doanh nghiệp của cổ đông là tổ chức là bao nhiêu đi nữa (trên hay dưới 50% tổng số cổ phần của doanh nghiệp) thì doanh nghiệp đều không phải thành lập Ban kiểm soát.

Tuy nhiên, trong trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị của doanh nghiệp phải là thành viên độc lập và có Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị. Các thành viên độc lập thực hiện chức năng giám sát và tổ chức thực hiện kiểm soát đối với việc quản lý điều hành doanh nghiệp.

Như vậy, không phải mọi trường hợp khi thành lập công ty cổ phần đều phải thành lập Ban kiểm soát mà sẽ chỉ phải thành lập Ban kiểm soát khi lựa chọn cơ cấu tổ chức theo mô hình đơn hội đồng và công ty có từ 11 cổ đông trở lên và/hoặc cổ đông là tổ chức sở hữu từ 50% cổ phần của doanh nghiệp trở lên.